Edukacja finansowa dzieci

Ten tekst przeczytasz w 6 min.

Program nauczania w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych jest bardzo szeroki i przeładowany teorią. Mało jest w nim rzeczy życiowych i praktycznych – takich, jak chociażby edukacja finansowa. A bez niej może być ciężko.

Dlaczego warto edukować finansowo dzieci?

Trudno funkcjonować w dzisiejszym świecie bez podstawowych kompetencji związanych z finansami. W szkole nie nauczą naszych dzieci wiele na ten temat. Jeśli więc sami ich tego nie nauczymy, wejdą w dorosłe życie z niskimi kompetencjami finansowymi i będą skazane na naukę poprzez błędy. A mogą to być kosztowne błędy.

Zobacz także, jak zabezpieczyć przyszłość dziecka

Czego uczyć dzieci o finansach?

„Zakres programowy” edukacji finansowej naszych pociech jest szeroki i powinien być dostosowany do wieku. Edukację finansową możemy zacząć bardzo wcześnie, poprzez chociażby naukę liczenia czy rozpoznawania nominałów i innych cech monet/banknotów. 

W swoich naukach powinniśmy uwzględnić takie zagadnienia jak:

• Czym są pieniądze, do czego służą i skąd się biorą?
• Priorytety, czyli o tym, że nie wszystkie wydatki są tak samo ważne.
• Dlaczego warto kontrolować swoje zachcianki i podejmować decyzje zakupowe świadomie?
• Dlaczego czasem warto wstrzymać się z zakupem?
• Dlaczego warto porównywać ceny?
• Czym jest pożyczanie pieniędzy i czy warto to robić?
• Co to jest oszczędzanie i czemu to służy?
• Co to jest inwestowanie? 
• Jak zarabiać pieniądze?
• Jakie koszty ponosi człowiek w dorosłym życiu? 

Jak uczyć dzieci o finansach?

Gry i zabawy

Z najmłodszymi edukację finansową realizować można poprzez zabawę np. w sklep. Na rynku bez trudu znaleźć można „pomoce naukowe”, które wesprą nas w tym przedsięwzięciu. „Sklep” można także bez trudu stworzyć samemu. 

Dla nieco starszych dzieci atrakcyjną formą edukacji finansowej mogłyby być gry planszowe – dla młodszych Monopoly Junior, a później Monopoly, dla starszych gry z silnym naciskiem na ekonomię: Agricola czy Osadnicy z Catanu. Z wiekiem można sięgać po bardziej złożone tytuły z bardziej rozbudowaną mechaniką.

Włączanie dziecka do spraw finansowych

Może to nie takie oczywiste, ale zastanówmy się: jak często zastanawiamy się nad podjęciem jakiejś decyzji mającej duży wpływ na finanse, ale nie chce nam się poświęcić chwili na wytłumaczenie dziecku, o co chodzi, jaką decyzję trzeba podjąć i jakie będą konsekwencje danego wyboru?

Wciąganie dziecka do finansowego aspektu życia rodzinnego to chyba najlepsza forma pokazania na „żywym” przykładzie rzeczy, które w modelu teoretycznym mogą być zbyt abstrakcyjne i niezrozumiałe.

Jeśli planujecie budżet domowy, miewacie narady przy arkuszu kalkulacyjnym, w którym wpisujecie wszystkie koszty i opłaty, warto włączyć do tego także dziecko, poświęcić chwilę czasu na pokazanie tego aspektu życia.

Dowiedz się, jak zaplanować budżet domowy

Kieszonkowe, czyli praktyka

Najefektywniejszym sposobem na edukację jest jednak praktyka, a konkretnie – kieszonkowe. I jest to pomysł budzący pewne konsekwencje – istnieją zwolennicy dawania kieszonkowego i przeciwnicy. 

Plusy kieszonkowego są oczywiste – własne pieniądze to własne decyzje i ich konsekwencje odczuwane na własnej skórze, nie tylko w teorii. 

Głównym minusem kieszonkowego jest budowanie w dziecku błędnego przekonania, że pieniądze po prostu się dostaje – tu warto cofnąć się do punktu pierwszego naszego „zakresu programowego”, a więc skąd biorą się pieniądze? Pieniądze w dorosłym życiu przede wszystkim zarabiamy. 

Dlatego też opcją ciekawszą i mniej szkodliwą niż po prostu dawanie dziecku kieszonkowego, będzie ustalenie jasnych i przejrzystych zasad regulujących warunki otrzymania takiego kieszonkowego oraz – ewentualnie – progi. 

Tutaj, niestety, znów istnieje pewne zagrożenie. Uzależnienie wysokości kieszonkowego od wykonywania drobnych prac domowych może budować w dziecku skojarzenie zarabiania pieniędzy z nudnymi obowiązkami, do których nasze pociechy będą podchodzić z dużą niechęcią. 

Wadą jest również to, że wykonywanie czynności domowych np. sprzątania swojego pokoju, tak naprawdę powinny być wykonywane przez dziecko nie dla pieniędzy, ale także z innych powodów – chęci dbania o porządek, chęci pomagania rodzicom i wniesienia swojego wkładu do prac domowych, które wykonują wszyscy. Łatwo zatem przy dobrych chęciach zrobić źle. 

Niewątpliwe plusy kieszonkowego:

• dziecko posiada swoje pieniądze i może nimi gospodarować,
• wie, że nie są „za darmo”, musi na nie zapracować (w wariancie efektywnościowym),
• ma świadomość, że chcąc spełnić swoją kosztowną zachciankę może albo poczekać dłużej i zaoszczędzić, lub wziąć na siebie dodatkowe obowiązki i zarobić więcej (postawa przedsiębiorcza!).

Późna edukacja finansowa

Myśląc o edukacji finansowej dzieci często myślimy właśnie o dzieciach młodszych i kwestii kieszonkowego. Warto jednak pamiętać o edukacji finansowej również tych starszych dzieci – nastolatków, dzieci, które wybierają się na studia czy rozpoczynają samodzielne życie. 

Tutaj przyda się wiedza zdobyta wcześniej – jak zarządzać swoim budżetem i oszczędzać – ale bardzo pomocne okażą się też rzeczy nowe, związane chociażby z kosztami życia, podatkami czy prawem konsumenckim.

Młodzi ludzie nie myślą o dalekiej przyszłości. Przypomnijmy sobie, o czym my myśleliśmy mając 18, 19 czy 20 lat. Czy o emeryturze? Raczej nie. Czy gdybyśmy mogli cofnąć czas, chcielibyśmy mieć swoją dzisiejszą wiedzę o tym, jak działa system emerytalny? Raczej tak.

„Młodość rządzi się swoimi prawami”, a także „lubi się wyszaleć” – jak głoszą popularne powiedzonka – ale nasze dzieci będą nam wdzięczne w przyszłości, jeżeli przekonamy je w miarę wcześnie, że o emeryturze warto myśleć jak najwcześniej – nawet, gdyby miało to się sprowadzać do oszczędzania na ten cel 10 złotych miesięcznie. To kształtuje prawidłową postawę, a z czasem sumy staną się poważniejsze.

Sprawdź, czy młodzi ludzie powinni oszczędzać

Pieniądze to nie wszystko

Przy tym wszystkim trzeba też zachować pewien rozsądek i równowagę. W tym wszystkim nie powinniśmy budować w dziecku przekonania, że wszystko wokół pieniędzy się obraca.

W gruncie rzeczy edukacja finansowa powinna doprowadzić do sytuacji, w której nie wszystko będzie obracało się wokół pieniędzy, bo nie będzie musiało – często w życiu koncentrujemy się na tym, czego nam najbardziej brakuje. Dla ludzi, którzy nie odnaleźli się w świecie finansów i pogrążyli się w tarapatach, życie toczy się właśnie wokół pieniędzy – łatania dziur, dorabiania, szukania rozwiązań. 

Zdroworozsądkowa edukacja finansowa powinna doprowadzić do stanu, w którym nasze dziecko nie musi przesadnie skupiać się na pieniądzach i może prowadzić satysfakcjonujące życie, realizując swoje pasje i nie martwiąc się o pieniądze – jakkolwiek górnolotnie by to nie brzmiało. 

Dowiedz się, czym jest ruch F.I.R.E.

Jak edukować skutecznie?

Aby edukacja finansowa była efektywna i skuteczna, musi obejmować zarówno teorię, jak i praktykę. Musi także obejmować kształtowanie właściwych postaw i nawyków, gdyż tak, oszczędzanie pieniędzy to nawyk, którego na pewnym etapie życia możemy się nauczyć lub nie. Podobnie jak postawa myślenia o emeryturze wcześniej, aby pozwolić upływającemu czasowi działać na naszą korzyść. 

Często do wiedzy teoretycznej przywiązujemy największą wagę, podczas gdy postawy i nawyki są niedoceniane i pomijane. Pamiętajmy, że braki w wiedzy jest uzupełnić łatwiej niż wypracować nawyk. 

I na końcu praktyka, czyli kieszonkowe i zarządzanie własnym budżetem. Możliwość popełniania błędów i złych decyzji, a następnie wyciągania wniosków i poprawiania swoich osiągnięć. 

Dopiero kombinacja świadomości, wiedzy, postaw i praktyki sprawi, że nasze dziecko wyjdzie z domu przygotowane do tego, by stawić czoła światu w kontekście finansowym. Dopiero taka edukacja finansowa ma szansę być efektywna i skuteczna. 

Sprawdź, czym jest i jak działa Goldsaver