Emerytura bez problemów finansowych

Ten tekst przeczytasz w 14 min.

Wizja zmarszczek i reumatyzmu nie jest atrakcyjna, jednak warto zastanowić się, czy w przyszłości będzie nas stać na poradzenie sobie z tymi problemami – oby tylko takimi! Jest wiele możliwości na rynku produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych stworzonych właśnie z myślą o emeryturze. 

Dodatkowe świadczenia emerytalne oparte o rynki finansowe, to przede wszystkim:

• Indywidualne Konta Emerytalne (IKE),
• Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE),
• Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK),
• Pracownicze Plany Emerytalne (PPE).

Zobacz także: PPK po 4 latach. Czy warto?

Pieniądze, które odkładamy na przyszłą emeryturę w ramach IKE, IKZE, PPK czy PPE są zarządzane przez podmioty lokujące nasze oszczędności m.in. na rynku kapitałowym w instytucjach takich jak: banki, zakłady ubezpieczeń, biura i domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, pracownicze fundusze emerytalne i dobrowolne fundusze emerytalne. 

Tempo przyrostu wartości naszych oszczędności zależy od tego w jaki sposób zarządza się zgromadzonymi pieniędzmi i oczywiście od czasu oszczędzania. Głównym zadaniem tych planów jest zabezpieczenie naszych emerytur, które jak wiem mogą być bardzo skromne. Przyjrzyjmy się zatem tym programom oferowanym w ramach tzw. III filaru.

Zobacz także: Jak skutecznie oszczędzać i zarządzać budżetem?

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)

Z rozwiązania mogą korzystać już osoby powyżej 16 roku życia, pod warunkiem uzyskania dochodu z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę. Jak sama nazwa wskazuje jest to indywidualne konto. Nie można zatem gromadzić na nim środków wspólnie z małżonkiem bądź dzieckiem. Poza tymi warunkami każdy może założyć IKE.

Wpłaty na IKE

IKE nie obliguje Cię do stałych wpłat na konto. Oczywiście najlepiej jest wpłacać pieniądze regularnie, jednak jest to rozwiązanie pozwalające na dużą elastyczność. Konto nie jest również w żaden sposób powiązane z umową o pracę. Wpłacasz pieniądze według własnego harmonogramu, bez względu na to czy jesteś freelancerm, czy masz umowę o dzieło czy zlecenie. Jeżeli sprzedałaś samochód lub otrzymałaś premię w pracy, czy spadek możesz przeznaczyć część tych pieniędzy na IKE.

Na IKE możesz wpłacać od dowolnej kwoty, jednak nie więcej 300 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w Polsce w danym roku. Prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 8 673 zł, a zatem roczny limit wpłat na IKE wynosi 26 019 zł w 2025 roku.

Co ciekawe, limit wpłat na IKE w następnym roku nie może być niższy niż w roku poprzednim.

Indywidualne Konta Emerytalne dostępne są:

• w otwartych funduszach inwestycyjnych i w specjalistycznych otwartych funduszach inwestycyjnych,
• przez podmioty prowadzące działalność maklerską,
• w zakładach ubezpieczeń na życie,
• w bankach,
• jak również w dobrowolnych funduszach emerytalnych.

Główne sposoby inwestowania:

• Rachunek maklerski,
• Jednostki funduszy inwestycyjnych,
• Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe,
• Rachunek bankowy,
• Obligacje oszczędnościowe Skarbu Państwa.

Zobacz także: OIPE, IKE, Goldsaver – zestawienie

Podatki i zwolnienia podatkowe

Jeżeli myślimy o pomnażaniu pieniędzy, musimy pamiętać o podatku od zysków kapitałowych, zwanych także „podatkiem Belki”. W przypadku IKE będzie można uniknąć tego podatku, gdy wypłacimy zgromadzone pieniądze po 60 roku życia, a w przypadku nabycia uprawnień emerytalnych po 55 roku życia. Aby móc skorzystać ze zwolnienia podatkowego musimy również dokonywać wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych, jak również należy wpłacić ponad połowę kwoty uzbieranej na IKE nie później niż na 5 lat przed dniem wnioskowania o wypłatę środków.

Wcześniejsza wypłata środków z IKE

Jeżeli sytuacja zmusi cię do wcześniejszego wypłacenia zgromadzonych środków będzie trzeba zapłacić podatek od dochodów kapitałowych (19 proc.). Wypłacenie środków nie zamyka nam drzwi do ponownego otwarcia nowego IKE.

Możemy również wypłacić część oszczędności, pod warunkiem, że wycofane pieniądze pochodzą z wpłat na IKE. Jeżeli na IKE przeniosłyśmy środki z Pracowniczego Planu Emerytalnego lub środki z IKE zmarłego, wówczas pieniądze te nie mogą być objęte częściowym zwrotem. Dochód z częściowego zwrotu z IKE podlega opodatkowaniu (tzw. podatek Belki). 

Zawierając umowę o prowadzenie IKE, można wskazać osoby uprawnione do środków zgromadzonych na IKE w razie naszej śmierci. Taką dyspozycję można zmienić w dowolnym momencie. Jeżeli nie wskażemy komu przekazać nasze pieniądze po naszej śmierci, suma ta przypada najbliższej rodzinie ubezpieczonego w kolejności ustalonej w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Dziedziczone środki z IKE są zwolnione są od podatku dochodowego, od dochodów kapitałowych, jak i z podatku od spadków i darowizn. 

Sprawdź także, czym jest poduszka finansowa i jak ją zaplanować

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego działa na podobnych zasadach jak Indywidualne Konto Emerytalne, z tym że różni się rozwiązaniami podatkowymi. Najważniejszą cechą IKZE jest zwrot podatku. Co roku wpłacone pieniądze na IKZE można odliczyć od podstawy opodatkowania i uzyskać zwrot podatku (w 2025 roku maksymalnie 4 995,65 PLN). Co istotne zyski nie są objęte podatkiem od dochodów kapitałowych.

IKZE a podatki

Warto zaznaczyć, że w 2025 roku na IKZE nie można wpłacić więcej niż 10 407,60 PLN, a dla osób prowadzących działalność gospodarczą 15 611,40 PLN. Atutem IKZE jest możliwość odliczenia w ramach ulgi podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych. Dzieje się tak wówczas, gdy wpłaty na IKZE dokonywane są do wysokości określonej w przepisach – 1,2 lub 1,8 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Wpłaty na IKZE odliczane od opodatkowania według obowiązującej stawki (12%, 19% lub 32%). Dzięki temu odprowadzasz mniejszy podatek dochodowy.

Kto oferuje IKZE?

Osoby, które ukończyły 18 rok życia (i 16 pod warunkiem osiągania dochodów z tytułu umowy o pracę) mogą założyć IKZE, które może być prowadzone przez: 

• Banki poprzez prowadzenie rachunku bankowego;
• Towarzystwa funduszy inwestycyjnych, poprzez inwestowanie w wybrane fundusze polskie i globalne. Za ich zarządzanie dodatkowo płacimy;
• Towarzystwa ubezpieczeniowe, które inwestują w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, z opcją dodatkowego ubezpieczenia na życie;
• Podmioty prowadzące działalność maklerską, a więc domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską, poprzez wybieranie akcji, obligacji czy funduszy ETF;
• Powszechne towarzystwa emerytalne prowadzące dobrowolne fundusze emerytalne. Wówczas taka instytucja finansowa inwestuje w jeden fundusz zarządzany przez ich pracowników. Również dodatkowo za to płacimy.

Wypłata środków z IKZE

Jeżeli będziemy realizować długoterminowy plan oszczędzania na emeryturę, to po 65 roku życia i pod warunkiem realizacji wpłat przez co najmniej w 5 latach kalendarzowych, zgromadzone pieniądze na IKZE, będą wypłacone jednorazowo lub w ratach. Raty będą rozłożone na co najmniej 10 lat, chyba że czas oszczędzania na IKZE był krótszy (ale nie mniej niż 5 lat). Po zakończeniu oszczędzania na IKZE, niezależnie czy wypłata będzie jednorazowa lub w ratach, wypłacana kwota będzie opodatkowana podatkiem zryczałtowanym w stawce 10%. 

W razie śmierci oszczędzającego pieniądze może wypłacić osoba wskazana w umowie o prowadzenie IKZE. Wówczas wypłacone pieniądze zgromadzone na IKZE zmarłego podlegają zryczałtowanemu opodatkowaniu w stawce 10%. 

Natomiast jeżeli będziesz musiała wycofać wcześniej pieniądze (przed ukończeniem 65 roku życia i dokonywaniem wpłat prze 5 lat kalendarzowych) dokonasz zwrotu środków. Wówczas wiąże się to z opłatą podatku dochodowego. Jednak pamiętaj, że zgromadzone oszczędności mogą być na tyle duże, że spowoduje to wejście w II próg podatkowy, co oznacza 32% podatek.

Zobacz także: Budżet kobiety niezależnej finansowo

Transfery pieniędzy z IKZE

Jeżeli nie jesteśmy zadowolone z działań instytucji finansowej, która prowadzi nasze IKZE możliwe jest przeniesienie do innej instytucji prowadzącej IKZE. Nie mamy możliwości dokonania wypłaty transferowej np. na IKE lub do PPE. Przeniesienie środków z IKZE na inne IKZE, będzie wiązało się ze sprzedażą papierów wartościowych lub jednostek funduszy inwestycyjnych czy też z zamknięciem lokat, bądź wykupem obligacji, a następnie przeniesieniem pieniędzy na taki sam rodzaj konta w innej instytucji finansowej.

IKE, IKZE na co zwrócić uwagę?

• Czy występuje opłata za wypłatę transferową w pierwszych 12 miesiącach? 
• Jakie są inne koszty i opłaty za prowadzenie konta?
• Jakie są prowizje za kupno i sprzedaż instrumentów w ramach IKE lub IKZE?
• Jeżeli strategia inwestycyjna wiąże się z inwestowaniem na zagranicznych giełdach, jakie wówczas są koszty przewalutowania.
• Jak zmienia się oprocentowanie prowizji w zależności od wpłacanych sum (najczęściej im wyższa kwota tym mniejsze oprocentowanie)?
• Ile wynosi opłata za prowadzenie lub założenie konta IKE lub IKZE w postaci konta maklerskiego?
• Jaki jest koszt opłaty transferowej?

IKE-Obligacje i IKZE-Obligacje

Ciekawą propozycją prowadzenia KIE lub IKZE ma Biuro Maklerskie PKO Banku Polskiego, w postaci konta IKE-Obligacje i IKZE-Obligacje. W ramach obydwu kont można nabywać obligacje skarbowe. W odróżnieniu od innych opcji IKZE lub IKE, IKE-Obligacje i IKZE-Obligacje są zabezpieczone gwarancjami Skarbu Państwa, jak również gwarantowany jest kapitał i odsetki. 

Wykorzystując ten wariant IKE lub IKZE możesz nabyć:

• Dwunastomiesięczne oszczędnościowe obligacje skarbowe o oprocentowaniu zmiennym (ROR)
• Dwuletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe o oprocentowaniu zmiennym (DOR)
• Trzyletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe o oprocentowaniu stałym (symbol TOS)
• Czteroletnie indeksowane oszczędnościowe obligacje skarbowe (COI)
• Dziesięcioletnie emerytalne oszczędnościowe obligacje skarbowe (EDO)

Warto zaznaczyć, że najważniejszymi korzyściami z prowadzenia IKE-Obligacje jest zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych, nie mam konieczności systematycznych wpłat oraz zysk gwarantowany przez Skarb Państwa. 

Natomiast największą zaletą IKZE-Obligacje jest możliwość odliczenia od dochodu wpłat z danego roku w zeznaniu rocznym PIT.

Jeżeli chcielibyśmy dokonać częściowego zwrotu z IKE-Obligacje, to wartość wypłaconych pieniędzy nie może przekroczyć wartości wpłat. W przypadku IKZE-Obligacje nie będziemy mieć możliwości części zwrotu wpłaconych środków.

W przypadku potrzeby wcześniejszego zakończenia oszczędzania i wypłaty pieniędzy, to zarówno w IKE-Obligacje jaki i w IKZE-Obligacje zwrot nastąpi przed upływem 14 dni i przekazana kwota jest pomniejszona o opłatę za przedterminowy wykup oraz ewentualnie opłatę związaną z wypowiedzeniem umowy. Po wypłaceniu środków z IKE-Obligacje nasz dochód będzie podlegał opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem wysokości 19%. Natomiast w przypadku IKZE-Obligacje wypłacone pieniądze zostaną ujęte w rocznej deklaracji PIT-11, a otrzymaną kwotę będziemy musieli doliczyć do dochodu rocznego w rozliczeniu PIT (opodatkowanie według skali podatkowej).

Zobacz także: Inwestowanie w obligacje skarbowe

Pracownicze Plany Kapitałowe

Kolejną opcją oszczędzania i powiększania swojego majątku mogą być Pracownicze Plany Kapitałowe – PPK. Założeniem programu PPK ma być ułatwione systematyczne odkładanie oszczędności przez osoby pracujące, w celu ich wypłaty po 60 roku życia. To proste rozwiązanie jest praktykowane w wielu krajach. W Polsce Pracownicze Plany Kapitałowe realizowane są od 2019 roku.

Poprawa naszej stabilności finansowej

Dzięki Pracowniczym Planom Kapitałowym osoby zatrudnione przy wsparciu pracodawców i państwa budują system długoterminowego oszczędzania. My – pracownicy pokrywamy 2% wynagrodzenia, natomiast pracodawca 1,5%, a państwo dopłaci do planu 240 zł rocznie do naszego PPK. Jeżeli dopiero teraz zaczynasz przygodę z PPK pamiętaj, że otrzymasz wpłatę powitalną o wartości 250 zł. Warto wspomnieć, że powyższe wpłaty mogą być powiększone o kwoty dodatkowe. Zatrudniający może wpłacać dodatkowe sumy do 2,5% wynagrodzenia. Natomiast my możemy zdecydować się na dodatkową wpłatę w wysokości do 2% wynagrodzenia. 

Wpłaty na PPK są potrącane z wynagrodzenia po opodatkowaniu i oskładkowaniu. Wpłaty pracodawcy na PPK nie są oskładkowane, natomiast są przychodem dla nas. Dlatego jest potrącany podatek z pensji pracownika. 

Jak dołączyć do PPK?

Pamiętajmy, że do PPK osoby zatrudnione w wieku od 18 do 54 lat są automatycznie zapisywane. Natomiast jeżeli skończyłyście 55 rok życia, musisz samodzielnie złożyć wniosek o przystąpienie do programu. Oczywiście jeżeli nie jesteś przekonana do udziału w PPK możesz zrezygnować, poprzez złożenie oświadczenia rezygnacji z wpłacania pieniędzy na PPK. Wówczas nasze zasoby emerytalne nie będą wspomagane o tą drobną cegiełkę dopłat od państwa. 

Zarządzanie środkami gromadzonymi w PPK

Środkami gromadzonymi na osobistych kontach zarządza wybrana przez pracodawcę instytucja finansowa. 17 instytucji finansowych, które oferuje zarządzanie PPK zostało wpisanych do Ewidencji PPK prowadzonej przez Polski Fundusz Rozwoju. Firmy te muszą spełniać określone warunki i przede wszystkim mieć doświadczenie w tej materii. Do tej grupy należą:

• Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, 
• Powszechne Towarzystwa Emerytalne, 
• Pracownicze Towarzystwa Emerytalne 
• Zakłady Ubezpieczeń. 

Warto wspomnieć, że gromadzone środki w PPK będą inwestowane w fundusze zdefiniowanej daty, czyli ma to być inwestycja, która będzie zmieniała się wraz z naszym wiekiem. Zazwyczaj na początku inwestowania w portfelu przeważają aktywa o większym ryzyku – takie jak akcje. Im bliżej wieku emerytalnego ich udział spada na rzecz bezpieczniejszych aktywów (np. obligacji skarbowych). Taka procedura ma na celu chronić zgromadzone środki. 

Czas emerytury z PPK

Gdy osiągniemy 60 rok życia, będziemy mogli samemu zdecydować na co przeznaczyć oszczędności z PPK. Pojawi się kilka możliwości takich jak:

• dalsze odkładanie środków w PPK lub będzie można przekazać zgromadzone środki na polisę w zakładzie ubezpieczeń – z opcją do świadczenia okresowego lub dożywotniego;
• możliwy będzie transfer pieniędzy na rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej
• będzie można wykorzystać środki na wspólnym małżeńskim rachunku PPK, aby wypłacić świadczenia małżeńskie – dla małżonków po 60 roku życia, którzy oszczędzają w tej samej instytucji finansowej;
• jednorazowa wypłata uzbieranych pieniędzy w PPK, przy czym – jednorazowo można wypłacić 25% środków, pozostałe oszczędności będą wypłacane co miesiąc przez 10 lat. Warto wspomnieć, że pobierane w ten sposób środki będą zwolnione od zysków kapitałowych. Pamiętaj że nie można wypłacić jednorazowo dowolnej kwoty. Wypłata zawsze uwzględnia 25% środków, natomiast pozostałe oszczędności będzie można pobierać w dowolnej liczbie rat (również w 1 racie). Jednak zmniejszenie rat poniżej 120 będzie wiązała się opłatą podatku od zysków kapitałowych. 

Pamiętajmy, że pieniądze gromadzone w PPK są naszą prywatną własnością. Po 60 roku życia samodzielnie zdecydujesz kiedy i w jakiej formie skorzystać z zgromadzonych środków. W przypadku naszej śmierci oszczędności zgromadzone w PPK nie przepadają. Możesz wyznaczyć osobę uprawnioną do dziedziczenia środków – może być to rodzina czy przyjaciele. 

Pracowniczy Program Emerytalny

Możliwości oszczędzania na emeryturę w ramach trzeciego filaru nie kończą się na IKE, IKZE czy PPK. Kolejną możliwością jest Pracowniczy Program Emerytalny. Oczywiście do programu można przystąpić dobrowolnie. Główną cechą tego programu są comiesięczne wpłaty pracodawcy na PPE. Warto zaznaczyć, że składka podstawowa – czyli ta wpłacana przez pracodawcę, nie może przekroczyć 7% naszego wynagrodzenia. Równocześnie składka podstawowa nie jest wliczana do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz nie jest naliczana od wynagrodzenia chorobowego, zasiłków chorobowych oraz macierzyńskich. 

PPE możemy również zasilać samemu, poprzez tzw. składkę dodatkową. Jest ona odejmowana od naszego wynagrodzenia po jego opodatkowaniu. Oczywiście jest ustalony limit, w ciągu roku nie można wpłacić więcej niż 4,5 krotności przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia (w 2025 roku limit wynosi 39028,50 PLN).

Pracowniczy Program Emerytalny może być prowadzony w formie:

• pracowniczego funduszu emerytalnego, 
• umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego,
• umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, 
• umowy z zagranicznym zarządzającym.

Jeżeli jesteśmy zatrudnione w kilku miejscach, a pracodawcy prowadzą PPE można w tym samym czasie uczestniczyć w kilki programach. Już po 3 miesiącach zatrudnienia możemy uczestniczyć w PPE. Pracodawca, który otwiera PPE musi uwzględniać w nim przynajmniej połowę zatrudnionych pracowników. Natomiast jeżeli zatrudnia więcej niż 500 pracowników, przynajmniej jedna trzecia zatrudnionych może skorzystać z tego programu. 

Wypłata pieniędzy z PPE

Jak większość programów emerytalnych, również w PPE mamy ograniczoną możliwość wypłaty odkładanych pieniędzy na emeryturę. Zgodnie z założeniem PPE możliwe jest to:

• Po osiągnięciu 60 roku życia i złożeniu wniosku o wypłatę oszczędności,
• Po osiągnięciu wieku 55 lat, nabyciu praw do emerytury i złożeniu wniosku,
• Natomiast jeżeli osiągniemy 70 lat i nie jesteśmy zatrudnieni u pracodawcy, który prowadził program, wówczas nie musimy składać wniosku.
• Wypłata środków w okresie emerytalnym jest zwolniona z tzw. podatku „Belki”.

Zakładając PPE możemy wskazać osobę, którą upoważniamy do wypłaty zgromadzonych oszczędności. Jeżeli nie wyznaczymy takiej osoby, pieniądze przekazane będą spadkobiercom. 

Transfer środków z PPE

Możemy wypłacić pieniądze zgormadzone na PPE, jednak tylko w ramach transferu do innego programu lub na IKE. Niestety możliwość przeniesienia pieniędzy jest ograniczona. Istnieje opcja dokonania transferu środków, gdy przestaliśmy pracować u pracodawcy, który prowadziła nasz PPE. Wówczas możemy przenieść środki z starego programu do nowego pracodawcy, jeżeli prowadzi on PPE. Możemy również założyć IKE lub przenieść do niego pieniądze. Samodzielnie nie możemy wypłacić środków. 

Natomiast jeżeli pracodawca likwiduje PPE, a my nie wskażemy rachunku IKE albo innego PPE, wówczas dokonywany jest zwrot środków. W takim przypadku otrzymamy pieniądze na wskazane konto bankowe. Jednak nim dojdzie do przelewu, środki zostaną pomniejszone o podatek od zysków kapitałowych i 30% sumy składek wpłacanych przez pracodawcę (składki podstawowe) zostanie przeniesiona na rachunek wyznaczony przez ZUS i będzie to część naszej składki emerytalnej.

PPE a rola pracodawcy

Pracodawca odgrywa kluczową rolę w tworzeniu Pracowniczego Programu Emerytalnego. To z jego inicjatywy jest tworzony program, również decyduje o zamknięciu PPE. Pracodawca określa warunki prowadzenia programu, może w porozumieniu z pracownikami określić formę i zasady działania przedsięwzięcia.

Główną korzyścią dla pracodawcy jest możliwość zaliczenia wydatków poniesionych w ramach realizacji programu do kosztów uzyskania przychodu. Można powiedzieć, że część kosztów związanych z prowadzeniem PPE pracodawca odzyskuje odprowadzając niższy podatek dochodowy.

Warto wspomnieć, że PPE podlegają nadzorowi prowadzonemu przez Komisję Nadzoru Finansowego. KNF kontroluje czynności związane z powstaniem i funkcjonowaniem PPE, również sprawdza prawidłowość likwidacji PPE.

Powyżej przedstawiliśmy opcje związane z III filarem. To którą wybierzesz zależy od twoje sytuacji życiowej i oczekiwań. Młodsze osoby mogą zdecydować się na bardziej ryzykowne inwestycje, natomiast zwolennicy stabilizacji mogą poszukać rozwiązań oferowanych prze fundusze emerytalne. Możesz również inwestować w nieruchomości lub na giełdzie. Możesz kupować obligacje bądź zabezpieczać przyszłość złotem. Wszystkie pomysły związane z zabezpieczeniem przyszłości są warte rozpatrzenia i dostosowania do twoich oczekiwań i możliwości. 

Sprawdź, czym jest i jak działa Goldsaver